“สารพิษจากเชื้อรา” สิ่งที่ควรระวังในอาหารโค

          สารพิษจากเชื้อรา (Mycotoxin) คือสารพิษจากธรรมชาติที่ผลิตโดยเชื้อรา โดยมักพบว่ามีการปนเปื้อนในวัตถุดิบอาหารสัตว์ที่มากจากพืช เช่น ข้าวโพด กากถั่วเหลือง หรือ มันเส้น เป็นต้น ซึ่งสามารถปนเปื้อนได้ตั้งแต่ระหว่างการเพาะปลูก การขนส่ง ตลอดจนการเก็บรักษาวัตถุดิบ สำหรับการสร้างสารพิษจากเชื้อราจะมากหรือน้อยนั้นจะขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการเจริญของเชื้อรา ในปัจจุบันสารพิษจากเชื้อราจะถูกสร้างมาจากเชื้อราหลักๆ ได้แก่ แอสเปอร์จิรัส (Aspergillus) เพนนิซิลเลียม (Penicillium) และฟิวซาเรียม (Fusarium) โดยสารพิษจากเชื้อราเป็นสิ่งที่ควรระวังเนื่องจากก่อให้เกิดความเสียหายต่อประสิทธิภาพการให้ผลผลิตของโค ซึ่งสารพิษจากเชื้อราสามารถทนต่อสิ่งแวดล้อมได้ดี กล่าวคือ สารพิษจากเชื้อราจะสามารถคงอยู่ในวัตถุดิบอาหารสัตว์ได้ ถึงแม้ว่าเชื้อราจะตายไปแล้วก็ตาม

ภาพที่ 1 ข้าวโพดที่มีการเจริญของเชื้อรา

ที่มา : https://www.ipm.iastate.edu/know-your-mycotoxins

          สารพิษจากเชื้อราที่มักพบในวัตถุดิบอาหารสัตว์ ได้แก่ อะฟลาทอกซิน (Aflatoxins) ออคราทอกซิน (Ochratoxin) ดีออกซีนิวาลีนอล (Deoxynivalenol : DON) ไตรโคทีซีน (Trichothecenes) ซีราลีโนน (Zeralenone) และ ฟูโมนิซิน (Fumonisin) ซึ่งสารพิษจากเชื้อราแต่ละชนิดจะมีผลกระทบต่อตัวโคที่แตกต่างกัน แต่สามารถสร้างความเสียหายให้กับโคในทุกระยะ ยกตัวอย่างเช่น ในลูกโค พบการอยากอาหารลดลง ท้องเสีย โตช้า ขนและผิวหนังผิดปกติ ตับและไตทำงานผิดปกติ เป็นต้น  ในโคสาว พบว่า การกินลดลง มีการเจริญพันธุ์ช้ากว่าปกติทั้งในระบบสืบพันธุ์และการพัฒนาของเต้านม เป็นต้น ส่วนในโคให้นมและโคพ่อแม่พันธุ์ มักพบ น้ำหนักตัวลดลง ท้องเสีย มีปัญหาในระบบทางเดินอาหาร ปริมาณน้ำนมลดลง ระบบสืบพันธุ์ผิดปกติ เช่น การผสมติดต่ำ กลับสัดไม่ตรงรอบ อวัยวะเพศบวม เป็นต้น สำหรับในโคเนื้อ พบว่า ภูมิคุ้มกันทำงานลดลง ป่วยง่าย การย่อยอาหารไม่ดี โตช้า มีแผลที่บริเวณหู หาง และกีบ เป็นต้น ดังนั้นการป้องกันสารพิษจากเชื้อราจึงเป็นสิ่งที่จำเป็นในการเลี้ยงโคในทุกระยะ เพื่อให้โคมีประสิทธิภาพในการผลิตที่ดี

          สำหรับวิธีการป้องกันสารพิษจากเชื้อราในวัตถุดิบอาหารสัตว์ สามารถทำได้โดยการป้องกันการเกิดเชื้อราที่จะผลิตสารพิษจากเชื้อราก่อน คือการใช้ผลิตภัณฑ์สารยับยั้งการเจริญของเชื้อรา เช่น กรดอินทรีย์ต่างๆ แต่ในบางครั้งการยับยั้งการเจริญของเชื้อราอาจไม่สามารถป้องกันสารพิษจากเชื้อราได้ เนื่องจากในวัตถุดิบนั้นๆได้มีการเกิดเชื้อราและมีการสร้างสารพิษจากเชื้อราขึ้นแล้ว ในปัจจุบันจึงมีการใช้ผลิตภัณฑ์สารจับสารพิษจากเชื้อรา (Mycotoxin Binder) ซึ่งมีคุณสมบัติในการจับกับสารพิษจากเชื้อรา ทำให้สารพิษจากเชื้อรานั้นไม่สามารถดูดซึมผ่านระบบทางเดินอาหารของสัตว์ได้ และถูกขับออกทางมูล จึงไม่ส่งผลกระทบต่อตัวสัตว์

          เมกะฟิกซ์ (Megafix) เป็นผลิตภัณฑ์สารจับสารพิษจากเชื้อที่ช่วยป้องกันสัตว์จากผลกระทบของสารพิษจากเชื้อรา ผสมผสานไปด้วยคุณสมบัติ 3 ประการ ได้แก่

1. การจับสารพิษจากเชื้อราที่มีประสิทธิภาพในทางเดินอาหาร แต่ไม่มีผลต่อการแย่งดูดซับสารอาหาร สัตว์สามารถดูดซึมอาหารได้ตามปกติ

2. การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างของสารพิษจากเชื้อรา โดยการใช้เอนไซม์ที่มีความเฉพาะเจาะจงและจุลินทรีย์ที่มีประโยชน์เพื่อลดความเป็นพิษของสารพิษจากเชื้อรา

3. การป้องกันทางชีวภาพ โดยยีสต์ที่อุดมไปด้วยเบต้ากลูแคนและฟรีนิวคลีโอไทด์ (free nucleotide) ที่มีส่วนในกระบวนการฟื้นฟูเซลล์ตับ จึงมีประโยชน์ในด้านการป้องกันสารพิษจากเชื้อราและสุขภาพของโค  เพื่อให้โคสามารถเจริญเติบโตและมีประสิทธิภาพการให้ผลผลิตได้ที่ดี

          สรุป : สารพิษจากเชื้อราเป็นหนึ่งสิ่งที่ต้องต้องระวังในอาหารสัตว์ เนื่องจากมักมีการปนเปื้อนในวัตถุดิบอาหารสัตว์ที่มาจากพืช สำหรับผลกระทบต่อตัวโค สารพิษจากเชื้อราส่งผลกระทบกับโคได้ในทุกระยะ ทำให้ประสิทธิภาพในการเจริญเติบโตและการให้ผลผลิตลดลง ดังนั้น การเสริมเมกะฟิกซ์ซึ่งมีคุณสมบัติเป็นสารจับสารพิษจากเชื้อราในอาหารสัตว์ ก็มีส่วนช่วยลดโอกาสที่โคจะได้รับสารพิษจากเชื้อราได้อีกทางหนึ่ง

ผลิตภัณฑ์ที่ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตของโค:

  • ผลิตภัณฑ์พรีมิกซ์วัวเนื้อ สำหรับผสมอาหาร Agromix Beef No.46
  • ผลิตภัณฑ์พรีมิกซ์วัวนม สำหรับผสมอาหาร Agromix Dairy No.45
  • ผลิตภัณฑ์ยีสต์ สำหรับผสมอาหาร Rumen yeast

ข้อมูลเพิ่มเติมที่เกี่ยวข้องกับการป้องกันสารพิษจากเชื้อรา :